4. อาเนญฺชสุตฺตวณฺณนา

[117] จตุตฺเถ ตทสฺสาเทตีติ ตํ ฌานํ อสฺสาเทติฯ ตํ นิกาเมตีติ ตเทว ปตฺเถติฯ เตน จ วิตฺติํ อาปชฺชตีติ เตน ฌาเนน ตุฏฺฐิํ อาปชฺชติฯ ตตฺร ฐิโตติ ตสฺมิํ ฌาเน ฐิโตฯ ตทธิมุตฺโตติ ตตฺเถว อธิมุตฺโตฯ ตพฺพหุลวิหารีติ เตน พหุลํ วิหรนฺโตฯ สหพฺยตํ อุปปชฺชตีติ สหภาวํ อุปปชฺชติ, ตสฺมิํ เทวโลเก นิพฺพตฺตตีติ อตฺโถ ฯ นิรยมฺปิ คจฺฉตีติอาทิ นิรยาทีหิ อวิปฺปมุตฺตตฺตา อปรปริยายวเสน ตตฺถ คมนํ สนฺธาย วุตฺตํฯ น หิ ตสฺส อุปจารชฺฌานโต พลวตรํ อกุสลํ อตฺถิ, เยน อนนฺตรํ อปาเย นิพฺพตฺเตยฺยฯ ภควโต ปน สาวโกติ โสตาปนฺนสกทาคามิอนาคามีนํ อญฺญตโรฯ ตสฺมิํเยว ภเวติ ตตฺเถว อรูปภเวฯ ปรินิพฺพายตีติ อปฺปจฺจยปรินิพฺพาเนน ปรินิพฺพายติฯ อธิปฺปยาโสติ อธิกปฺปโยโคฯ เสสเมตฺถ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํฯ อิมสฺมิํ ปน สุตฺเต ปุถุชฺชนสฺส อุปปตฺติชฺฌานํ กถิตํ, อริยสาวกสฺส ตเทว อุปปตฺติชฺฌานญฺจ วิปสฺสนาปาทกชฺฌานญฺจ กถิตํฯ

5. วิปตฺติสมฺปทาสุตฺตวณฺณนา

[118] ปญฺจเม สีลวิปตฺตีติ สีลสฺส วิปนฺนากาโรฯ เสสทฺวเยปิ เอเสว นโยฯ นตฺถิ ทินฺนนฺติ ทินฺนสฺส ผลาภาวํ สนฺธาย วทติฯ ยิฏฺฐํ วุจฺจติ มหาโยโคฯ หุตนฺติ ปเหณกสกฺกาโร อธิปฺเปโตฯ ตมฺปิ อุภยํ ผลาภาวเมว สนฺธาย ปฏิกฺขิปติฯ สุกตทุกฺกฏานนฺติ สุกตทุกฺกตานํ, กุสลากุสลานนฺติ อตฺโถฯ ผลํ วิปาโกติ ยํ ผลนฺติ วา วิปาโกติ วา วุจฺจติ, ตํ นตฺถีติ วทติฯ นตฺถิ อยํ โลโกติ ปรโลเก ฐิตสฺส อยํ โลโก นตฺถิ, นตฺถิ ปโร โลโกติ อิธ โลเก ฐิตสฺสาปิ ปรโลโก นตฺถิ, สพฺเพ ตตฺถ ตตฺเถว อุจฺฉิชฺชนฺตีติ ทสฺเสติฯ นตฺถิ มาตา นตฺถิ ปิตาติ เตสุ สมฺมาปฏิปตฺติมิจฺฉาปฏิปตฺตีนํ ผลาภาววเสน วทติฯ นตฺถิ สตฺตา โอปปาติกาติ จวิตฺวา อุปฺปชฺชนกสตฺตา นาม นตฺถีติ วทติฯ สมฺปทาติ ปาริปูริโยฯ สีลสมฺปทาติ สีลสฺส ปริปุณฺณอเวกลฺลภาโวฯ เสสทฺวเยปิ เอเสว นโยฯ อตฺถิ ทินฺนนฺติอาทิ วุตฺตปฏิปกฺขนเยน คเหตพฺพํฯ

6. อปณฺณกสุตฺตวณฺณนา

[119] ฉฏฺเฐ อปณฺณโก มณีติ ฉหิ ตเลหิ สมนฺนาคโต ปาสโกฯ สุคติํ สคฺคนฺติ จาตุมหาราชิกาทีสุ อญฺญตรํ สคฺคํ โลกํฯ อิมสฺมิํ สุตฺเต สีลญฺจ สมฺมาทิฏฺฐิ จาติ อุภยมฺปิ มิสฺสกํ กถิตํฯ สตฺตมํ อุตฺตานเมวฯ

8. ปฐมโสเจยฺยสุตฺตวณฺณนา

[121] อฏฺฐเม โสเจยฺยานีติ สุจิภาวาฯ กายโสเจยฺยนฺติ กายทฺวาเร สุจิภาโวฯ เสสทฺวเยปิ เอเสว นโยฯ อิเมสุ ปน ปฏิปาฏิยา จตูสุ สุตฺเตสุ อคาริกปฏิปทา กถิตาฯ โสตาปนฺนสกทาคามีนมฺปิ วฏฺฏติฯ

9. ทุติยโสเจยฺยสุตฺตวณฺณนา

[122] นวเม อชฺฌตฺตนฺติ นิยกชฺฌตฺตํฯ กามจฺฉนฺทนฺติ กามจฺฉนฺทนีวรณํฯ พฺยาปาทาทีสุปิ เอเสว นโยฯ เสสเมตฺถ เหฏฺฐา วุตฺตนยเมวฯ คาถาย ปน กายสุจินฺติ กายทฺวาเร สุจิํ, กาเยน วา สุจิํฯ เสสทฺวเยปิ เอเสว นโยฯ นินฺหาตปาปกนฺติ สพฺเพ ปาเป นินฺหาเปตฺวา โธวิตฺวา ฐิตํฯ อิมินา สุตฺเตนปิ คาถายปิ ขีณาสโวว กถิโตติฯ

10. โมเนยฺยสุตฺตวณฺณนา

[123] ทสเม โมเนยฺยานีติ มุนิภาวาฯ กายโมเนยฺยนฺติ กายทฺวาเร มุนิภาโว สาธุภาโว ปณฺฑิตภาโวฯ เสสทฺวเยปิ เอเสว นโยฯ อิทํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, กายโมเนยฺยนฺติ อิทํ ติวิธกายทุจฺจริตปฺปหานํ กายโมเนยฺยํ นามฯ อปิจ ติวิธํ กายสุจริตมฺปิ กายโมเนยฺยํ, ตถา กายารมฺมณํ ญาณํ กายโมเนยฺยํ, กายปริญฺญา กายโมเนยฺยํ, ปริญฺญาสหคโต มคฺโค กายโมเนยฺยํ, กาเย ฉนฺทราคสฺส ปหานํ กายโมเนยฺยํ, กายสงฺขารนิโรโธ จตุตฺถชฺฌานสมาปตฺติ กายโมเนยฺยํฯ วจีโมเนยฺเยปิ เอเสว นโยฯ

อยํ ปเนตฺถ วิเสโส – ยถา อิธ จตุตฺถชฺฌานสมาปตฺติ, เอวํ ตตฺถ วจีสงฺขารนิโรโธ ทุติยชฺฌานสมาปตฺติ วจีโมเนยฺยนฺติ เวทิตพฺพาฯ มโนโมเนยฺยมฺปิ อิมินาว นเยน อตฺถํ ญตฺวา จิตฺตสงฺขารนิโรโธ สญฺญาเวทยิตนิโรธสมาปตฺติ มโนโมเนยฺยนฺติ เวทิตพฺพาฯ กายมุนินฺติ กายทฺวาเร มุนิํ อุตฺตมํ ปริสุทฺธํ, กาเยน วา มุนิํฯ เสสทฺวเยปิ เอเสว นโยฯ สพฺพปฺปหายินนฺติ ขีณาสวํฯ ขีณาสโว หิ สพฺพปฺปหายี นามาติฯ

อาปายิกวคฺโค ทุติโยฯ